مرمت یک ذات‌الحلق منحصربه‌فرد در کتابخانه آستان قدس رضوی

به گزارش لیزنا، ذات‌الحلق ساخت فرانسه، از ابزارهای نجومی گنجینۀ نجوم آستان قدس رضوی که به دلیل گذشت زمان، دچار آسیب‌هایی چون سیاه‌شدگی و محصولات خوردگی شده بود، مراحل حفاظت و مرمت را در ادارۀ خفاظت و مرمت آثار فرهنگی آستان قدس رضوی پشت سر می‌گذارد.

علی نخعی، مرمت‌کار آثار فلزی این مجموعه، در این ارتباط گفت: ذات‌الحلقِ ساخت فرانسه توسط مرحوم سیدجلال‌الدین تهرانی وقف آستان قدس رضوی شده بود. وی افزود: در مراحل مرمت این اثر، رسوبات و محصولات خوردگی برداشته شده و ما در ادامه، سعی می‌کنیم فعال بودن خوردگی را حذف کنیم و در نهایت عملیات تثبیت انجام می‌شود. وی با اشاره به اصل برگشت‌پذیری در مرمت، اظهار داشت: این لایۀ تثبیت‌کننده بر روی فلز قرار می‌گیرد و ارتباط آن را با محیط بیرون حذف می‌کند و این در حالیست که این لایه با چشم دیده نمی‌شود و قابلیت برداشته شدن و برگشت‌پذیری دارد.

وی اتصال این ذات الحلق با ساعت نجومی چرخ‌دنده‌ای را از ویژگی‌های شاخص این شیء برشمرد و اظهار داشت: کارکرد این دستگاه به صورتی بوده که اگر رخدادی نجومی اتفاق می‌افتاد، زنگ ساعت به صدا درمی‌آمده است.

گفتنی است ذات الحلق یا آرمیلار، یکی از مهمترین وسایل نجومی قدیمی بوده است. این وسیله از تعدادی حلقۀ تودرتو که برپایه‌ای نصب شده، ساخته شده است که هر حلقه نماینده یکی از اجرام سماوی و مسیر حرکت سالیانۀ آن است. به وسیلۀ این دستگاه علاوه بر رصد ستارگان و تعیین مختصات آنها، بسیاری از مسائل نجوم از جمله تبدیل مختصات افقی و استوایی و دایره البروجی به یکدیگر را حل می‌کردند. ساعت نجومی که به وسیله چند چرخ‌دنده به ذات‌الحلق نصب می‌شود، به تناسب زمان طی شده، حلقه‌ها را به حرکت در می‌آورد که نمایندۀ شکل وضعی آنها نسبت به زمین است.

لازم به ذکر است، ادارۀ حفاظت و مرمت آثار فرهنگی آستان قدس رضوی از تخصصی‌ترین مراکز حفاظت و مرمت در کشور است که در بسیاری از شاخص‌های مرمت، رتبۀ نخست را از آن خود کرده است.