نسخه‌های خطی در معرض فرسودگی هستند

به گزارش لیزنا، براساس اعلام روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در ابتدای این نشست غلامرضا امیرخانی معاون کتابخانه ملی، با بیان اینکه در خیلی از حوزه‌ها کوتاهی کردیم و باید بیشتر به کار محتوایی در کتابخانه ملی بپردازیم، گفت: به اعتقاد بسیاری از میهمانان خارجی، کتابخانه ملی از نظر ساختمان یکی از زیباترین ساختمان‌ها محسوب می‌شود اما در زمینه منابع کاستی‌هایی داریم که با توجه به قدمت و جایگاه کتابخانه ملی، باید این کاستی‌ها برطرف شوند.

او ادامه داد: قرار بود در کتابخانه ملی 35 اتاق برای پژوهشگران در نظر بگیریم اما به دلیل رابطه کم کتابخانه ملی با بزرگان، این اتفاق نیفتاد و این اتاق‌ها در اختیار دانشجویان پژوهشگر قرار گرفته است. ما دوست داریم این اتاق‌ها را به نام بزرگان نامگذاری کنیم تا هر اتاق به نام یکی از بزرگان ما مزین شود.

معاون کتابخانه ملی درباره بخش خرید منابع نیز اظهار کرد: اخیرا با زحمات دست‌اندرکاران، روند خرید نسخ خطی و برخی آثار سرعت گرفته است و در حال حاضر در حال خرید نسخه‌ای از تاریخ جهانگشا هستیم و امیدواریم این روند ادامه‌دار باشد.

اولویت با ارزش محتوایی نسخ خطی است

علی اوجبی مشاور معاون کتابخانه ملی در ادامه این نشست بیان کرد: یکی از فعالیت‌هایی که در بخش نسخ خطی انجام می‌شود، خرید این نسخ و بخش فراهم‌آوری است.

او افزود: در بخش خرید دو نگاه وجود دارد. نگاه اول این است که نسخ ارزش‌گذاری شده و بدون اینکه اولویت‌بندی صورت گیرد،‌ خریداری شود؛ حتی اگر این نسخه تصحیح و منتشر شده باشد.

اوجبی اضافه کرد: نگاه دیگر این است که با توجه به اینکه بودجه کتابخانه‌ها در این زمینه محدود است به سراغ کسانی برویم که نسخ خطی را برای استفاده مخاطبان نوشته‌اند ولی چاپ نشده و ارزش محتوایی دارند و آنها را در اولویت قرار دهیم.

مشاور معاون کتابخانه ملی به فهرست نگاری نسخ خطی اشاره و تصریح کرد: شاید این مساله عمر چندانی نداشته باشد. فهرست‌نویسانی که در قید حیات نیستند سبک فهرست‌نویسی خود را داشتند اما متاسفانه نگاه آموزشی در آنها نبود و تجربیات خود را به دیگران منتقل نکردند. به تدریج کسانی که با کتابداری آشنا بودند این موضوع را با فهرست‌نویسی کهن تلفیق کرده و ما سال‌ها است که در کتابخانه ملی با شیوه‌ای از فهرست‌نویسی مواجه هستیم که اصلوب‌های کتابداری را هم رعایت می‌کنند و قابلیت آموزش دارد اما باز در این زمینه نیز با مشکلاتی مواجه هستیم که امیدواریم استادان این حوزه، در ارتقا سطح فهرست‌نویسی به کتابخانه ملی کمک کنند.

اوجبی درباره اطلاع‌رسانی نیز عنوان کرد: در حوزه اطلاع‌رسانی که یکی از بخش‌های موفق کتابخانه ملی است، نسخه‌های خطی تصویربرداری شده‌اند و کسانی که نیاز به این نسخ داشته باشند، بدون نیاز به حضور در کتابخانه می‌توانند به این نسخه‌ها دسترسی داشته باشند.

در زمینه فهرست‌نویسی دچار فقر شدیم

عبدالله انوار از نسخه‌شناسان پیشکسوت نیز در این نشست هم‌اندیشی، با بیان اینکه زمانی که در تهران فهرست‌نگاری کردیم تعداد اندکی فهرست بود که یکی فهرست اعتصام الملک برای پدر پروین اعتصامی و دیگری برای ابن یوسف بود، افزود: زمانی که در کتابخانه ملی حضور داشتم، کاربرگ‌هایی را تهیه کردیم که توسط افراد نامداری درست شده بود. ما در کتابخانه ملی فعلا برای فهرست‌نگاری وسیله کار داریم.

او افزود: مساله‌ای که وجود دارد این است که فهرست نگار ادبیات فارسی باید زبان عربی بداند. چرا که در هر کتاب فارسی که در حال فهرست شدن است، از هر 12 سطر 6 سطر عربی دارد.

انوار تاکید کرد: مساله بعدی جُنگ است. مهمترین کتاب خطی جُنگ است. زیرا فرد فراهم آورنده جُنگ، فرد فرهیخته‌ای است که از کتاب‌های متعدد، بخش‌های مهم را جمع‌آوری کرده است.

در ادامه نجفقلی حبیبی بیان کرد: فهرست‌نویسان متخصص ما کم شده‌اند و از کتابخانه ملی درخواست می‌کنم تا آموزش‌های فهرست‌نویسی را جدی بگیرد. ما دچار فقر در این زمینه شده‌ایم و تنها نهادی که می‌تواند این مساله را سامان دهد،‌ کتابخانه ملی است.

جمشید کیان‌فر نسخه شناس و مصحح نیز، با بیان اینکه بخشی از آثار چاپی ما نیازمند این هستند که مجدد چاپ شوند، ادامه داد: کتاب حبیب السیر چاپ و اعلام آن استخراج شده اما این چاپ به دمیر سیاحی معروف شده است. در حالی که او هیچ دخلی در تالیف کتاب نداشته و حروف چینی انجام داده است.

او با تاکید بر اینکه نیاز داریم نسخه چاپ شود و خیلی از کتاب‌ها و آثار از این دست را داریم، اظهار کرد: اندیشه تافته جدا بافته کردن خرید نسخ چاپ سنگی و خطی را از ذهن دور کنید. چون چاپ‌ها متفاوت هستند و هر کدام حکم سند جدیدی را دارند.

نسخه‌های خطی در معرض فرسودگی هستند

نورالله مرادی در ادامه این نشست گفت: کتابخانه ملی در طول عمر خود به‌خصوص در دو، سه دهه اخیر کارهای مهمی انجام داده است.

او با اشاره به اینکه کتابخانه ملی آرشیو ملی منابع هر کشور است و باید به عنوان آرشیو به آن نگاه کنیم، بیان کرد: در مرحله اول باید همه منابع خریداری شوند. به‌خصوص نسخ خطی که منحصر به فرد هستند و شبیه چاپ سنگی نیستند.

این پیشکسوت حوزه کتابداری افزود: کتابخانه ملی، کتابخانه مادر است و باید کتابخانه‌های دیگر را وارد کار کند تا در بخش خرید آن کتابخانه‌ها نیز مشغول به فعالیت شوند.

مرادی در پایان گفت: برای حفظ و نگهداری، باید برنامه‌ریزی‌هایی که داریم خیلی گسترده‌تر باشد. نسخه‌های خطی در معرض فرسودگی و از بین رفتن هستند و خسارتی که انسان‌ها به نسخ خطی وارد کرده‌اند، خیلی بیشتر از خسارتی است که حشرات و جانوران وارد می‌کنند.

ابوالفضل بابلیان از چهر‌ه‌های دیگری بود که در این نشست در سخنان کوتاه خود تصریح کرد: 40 سال است هر جایی که برای کتابداران جلسه‌ای داشتم، به همه توصیه کردم که اگر روزی کسی آمد و تعدادی کاغذ داشت، آنها را به کتابخانه ملی برسانید که کارشناسی شده و ارزش آنها مشخص شود.

او با تاکید بر اینکه کتابخانه ملی، آثارخانه‌ای است که همه آثار باید به آن برسد و اگر این آثار در کتابخانه ملی هم نگهداری نمی‌شوند باید در جریان باشد، اضافه کرد: با امکانات روز باید این آثار اسکن شوند. امکانات و تکنولوژی برای این به‌وجود آمده‌اند که دانش بشر حفظ شود، حتی اگر خود بشر وجود نباشد.

علی رواقی نیز با بیان اینکه بعضی نسخ حداقل 25 بار چاپ شده‌اند و باید دنبال شیوه‌ای برای تصحیح متون باشیم، اظهار کرد: در هیچ فهرستی حوزه نگارش دیده نشده و توجهی به حوزه جغرافیایی نمی‌شود. در کتابی که چند سال پیش منتشر کرده‌ام به حوزه‌هایی چون ماورا النهر، هرات، مرکزی (ری) و .. اشاره شده است.

همچنین در پایان این نشست با حضور معاونان و مدیران کتابخانه ملی، تعدادی نهال در محوطه فضای سبز کتابخانه ملی کاشته شد.